Podstawy Metody Montessori: od teorii do praktyki

Współczesny świat edukacji poszukuje skutecznych metod wspierających rozwój dzieci, które przygotują je nie tylko do szkoły, ale i do życia. W tym kontekście, metoda Montessori, oparta na dokładnej obserwacji dziecka i jego potrzeb, wyłania się jako podejście rewolucyjne, a zarazem ponadczasowe (bo jej założenia zostały stworzone już przeszło sto lat temu).

 

Czym jest pedagogika Montessori?

 

Pedagogika Montessori to koncepcja edukacyjna stworzona przez Marię Montessori, włoską lekarkę i pedagog. Oparta jest na założeniu, że dziecko posiada naturalną chęć do nauki. System ten promuje samodzielne odkrywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności w specjalnie przygotowanym otoczeniu.

 

Maria Montessori - prekursorka zmian

 

Maria Montessori (1870-1952), swoimi innowacyjnymi ideami edukacyjnymi wyprzedzała epokę, w której żyła. Wyznaczając nowe ścieżki w pedagogice, wprowadziła koncepcję „środowiska przygotowanego” oraz „absorbującego umysłu”, które to pojęcia stały się kamieniem węgielnym metody Montessori.

 

Rewolucja w edukacji

 

Metoda Montessori zrewolucjonizowała postrzeganie roli dziecka w procesie edukacyjnym. Odrzuciwszy tradycyjny model nauczania, w którym nauczyciel stanowi centrum procesu dydaktycznego, Montessori postawiła na indywidualny rozwój każdego dziecka. To obserwacja dziecka pozwala nauczycielowi dostarczać dziecku dokładnie tych pomocy, które teraz najlepiej wesprą jego rozwój.

 

Główne założenia metody

 

Kluczowym założeniem metody Montessori jest wiara w dziecko i jego naturalne zdolności. Podejście to zakłada, że:

• Dziecko jest najważniejsze: Wszelkie działania edukacyjne są dostosowane do indywidualnych potrzeb, tempa i zainteresowań dziecka.
• Przygotowane otoczenie: Odpowiednio zaprojektowana przestrzeń umożliwia dziecku swobodne eksplorowanie i uczenie się przez działanie.
• Materiały dydaktyczne: Specjalnie zaprojektowane pomoce naukowe pozwalają na rozwijanie konkretnych umiejętności. Każde dziecko ma te pomoce wcześniej zaprezentowane, dzięki czemu wie, co może z nimi robić.
• Rola nauczyciela: W metodzie Montessori nauczyciel pełni rolę OBSERWATORA, przewodnika i wsparcia, pomagając dziecku w jego indywidualnej ścieżce rozwoju.

 

Przygotowanie otoczenia jako klucz do sukcesu

 

Aby metoda Montessori była skuteczna, kluczowe jest przygotowanie otoczenia, które wspiera samodzielne odkrywanie i naukę. Takie otoczenie powinno być:

• Jasne i przyjazne: Naturalne światło, przestronność i estetyczny porządek sprzyjają koncentracji i dobremu samopoczuciu.
• Bezpieczne i dostępne: Wszystkie materiały i meble są dostosowane do wielkości i możliwości dziecka, aby mogło ono bez przeszkód korzystać z dostępnych zasobów. Stoły i krzesła da się przestawiać (samodzielnie lub we dwójkę), są podnóżki, nawet regały mogą być czasem przesuwane. 
• Inspirujące: Różnorodność materiałów i możliwość wyboru działania motywują dziecko do aktywności i eksploracji.

 

Wyznaczanie granic - równowaga między wolnością a dyscypliną

 

Choć metoda Montessori daje dziecku dużą swobodę, nie oznacza to braku reguł. Granice są jasno określone, a dziecko uczy się ich poprzez naturalne konsekwencje swoich działań, co sprzyja rozwojowi samodyscypliny.

 

Samodzielność - fundament rozwoju

 

W metodzie Montessori samodzielność jest uważana za kluczowy element rozwoju. Dzieci uczą się wykonywać codzienne czynności, rozwijając przy tym umiejętności społeczne, motoryczne oraz poznawcze. Od ubierania się po przygotowywanie prostych posiłków - każda czynność jest okazją do nauki.

 

Obserwacja - narzędzie poznania dziecka

 

Dla nauczyciela metody Montessori obserwacja jest niezbędnym narzędziem, umożliwiającym zrozumienie potrzeb i zainteresowań dziecka. Tylko przez dokładne obserwowanie, dorosły może odpowiednio dostosować środowisko i wsparcie, maksymalizując potencjał rozwojowy dziecka.

 

Rola rodzica w metodzie Montessori

 

Metoda Montessori to nie tylko podejście edukacyjne ograniczone do szkół czy przedszkoli. To filozofia, którą można z powodzeniem wcielać w życie codzienne, przekształcając dom w środowisko wspierające samodzielne odkrywanie świata przez dziecko. Rola rodzica w metodzie Montessori jest kluczowa - to przewodnik, który przygotowuje otoczenie, dostosowuje je do potrzeb dziecka i wspiera jego naturalną ciekawość i chęć do nauki.

 

Jak rodzice mogą przekształcić dom w „środowisko przygotowane”?

 

Dostosowanie przestrzeni: Umożliwienie dziecku łatwego dostępu do przedmiotów codziennego użytku, jak ubrania, talerze, szklanki, szczotka do włosów, kurtka, buty, itd. (wszystko co wspiera samodzielność i może być wykonywane przez dziecko). Meble powinny być dostosowane do wzrostu dziecka, aby mogło ono samodzielnie sięgnąć po potrzebne mu rzeczy. W łazience może pojawić się podnóżek, ręcznik powieszony niżej, miska z wodą na wysokości malucha, z której będzie mógł korzystać, by np.: umyć ręce. 

Promowanie samodzielności: Zachęcanie dziecka do samodzielnego ubierania się, jedzenia czy sprzątania po zabawie. Warto wyznaczyć miejsce, gdzie dziecko może przechowywać swoje rzeczy i samodzielnie z nich korzystać.

Zapewnienie różnorodności materiałów edukacyjnych: Oferowanie różnych aktywności, które pobudzają rozwój sensoryczny, motoryczny i kognitywny dziecka. Materiały powinny być dostosowane do wieku i zainteresowań dziecka.

Obserwacja i wsparcie: Podążanie za zainteresowaniami dziecka i oferowanie wsparcia w eksploracji nowych tematów. Ważne jest, by nie przerywać dziecku, gdy skupia się na danej czynności, oraz by dostosowywać aktywności do zmieniających się potrzeb rozwojowych.

Pomaganie rodzicom: Ktoś kiedyś mi powiedział, że dziecko powinno mieć dwie godziny zajęć dodatkowych tygodniowo: godzinę gotowania w kuchni i godzinę pracy w warsztacie/korzystania z narzędzi. Warto zachęcać dzieci do pomagania/współdziałania przy wszystkich domowych pracach, które są dla nich bezpieczne. Często okazuje się, że potrafią dużo więcej, niż wskazywałby ich wiek.

 

Porównanie z innymi metodami edukacyjnymi

 

Metoda Montessori, w porównaniu z innymi popularnymi podejściami edukacyjnymi, takimi jak pedagogika Steinera (Waldorf) czy tradycyjna edukacja, wyróżnia się kilkoma unikalnymi aspektami.

Montessori vs. tradycyjna edukacja

Główną różnicą jest podejście do roli nauczyciela i ucznia. W tradycyjnej edukacji nauczyciel jest głównym źródłem wiedzy i dyrygentem procesu edukacyjnego. W Montessori nauczyciel pełni rolę obserwatora i przewodnika, który wspiera naturalny rozwój dziecka, umożliwiając mu samodzielne odkrywanie wiedzy.

Montessori vs. Steiner (Waldorf)

Oba te podejścia kładą nacisk na rozwój całego dziecka - emocjonalny, duchowy i intelektualny. Jednak metoda Montessori mocniej koncentruje się na samodzielności dziecka i uczeniu przez doświadczenie. Pedagogika Waldorfska z kolei stawia na rozwój kreatywności i wyobraźni przez sztukę, muzykę i opowieści, a nauka akademicka zaczyna się później niż w Montessori.

 

Na zakończenie - metoda Montessori w praktyce

 

Wdrażanie zasad Montessori, zarówno w domu, jak i w placówkach edukacyjnych, może przynieść znaczące korzyści dla rozwoju dziecka. Dzięki tej metodzie dzieci rozwijają się w sposób holistyczny, ucząc się nie tylko wiedzy akademickiej, ale także umiejętności życiowych, empatii i samodzielności.

 

Zachęcam do pobrania darmowych kart Montessori dostępnych na Wieluszki.pl, które stanowią doskonałe narzędzie wspierające edukację metodą Montessori w domowym zaciszu.

 

Podsumowując, metoda Montessori oferuje podejście, które może zrewolucjonizować edukację, skupiając się na indywidualnych potrzebach każdego dziecka. Przez stworzenie środowiska, które wspiera eksplorację i samodzielność, dzieci mogą rozwijać swoje umiejętności w optymalny sposób, przygotowując się do wyzwań przyszłości.

we współpracy z Wieluszki.pl