Kilka słów o sharentingu - zagrożenia, konsekwencje i odpowiedzialność rodziców

Sharenting, czyli publikowanie przez rodziców zdjęć oraz informacji o swoich dzieciach w mediach społecznościowych, to zjawisko coraz powszechniejsze w dobie Internetu i medii społecznościowych. Warto zrozumieć, czym jest sharenting, jakie niesie zagrożenia i jakie konsekwencje może mieć dla przyszłości dzieci. Temat ten staje się szczególnie ważny w kontekście rosnącej roli marketingu internetowego, algorytmów AI analizujących dane i obecności w sieci od najwcześniejszych lat życia.

Czym jest sharenting?

Sharenting (ang. share + parenting) to praktyka rodziców polegająca na udostępnianiu w Internecie treści dotyczących ich dzieci - zdjęć, filmów, informacji o zdrowiu, rozwoju czy codziennym życiu. Niewinne z pozoru czynności, generują trwały ślad cyfrowy dziecka, który może wpłynąć na jego przyszłość osobistą i zawodową.

W Polsce temat sharentingu został nagłośniony m.in. przez popularnego twórcę internetowego - Gimpera, który w swoich materiałach publicznie krytykowali nadmierne dzielenie się wizerunkiem dzieci w mediach społecznościowych. Przyczyniło się to do rozpoczęcia szerszej dyskusji na temat bezpieczeństwa najmłodszych w Internecie [1].

Zagrożenia wynikające ze zjawiska sharentingu

Naruszenie prywatności dziecka

Publikowanie treści związanych z dzieckiem skutkuje naruszeniem jego prawa do prywatności. Dziecko nie jest w stanie wyrazić zgody na udostępnienie swojego wizerunku, a jego dane osobowe są nieodwracalnie rozpowszechniane w sieci. Zgodnie z raportem UNICEF [2], przeciętne dziecko osiąga piąty rok życia posiadając już ponad 1500 opublikowanych w Internecie zdjęć!

Ryzyko wykorzystania zdjęć przez pedofilów

Według Internet Watch Foundation [3], nawet 20% materiałów krążących w pedofilskich sieciach pochodzi z publicznych profili rodziców. Zdjęcia dzieci w pozornie niewinnych sytuacjach, takich jak zabawy w wodzie, mogą trafić na fora przestępcze.

Należy jednak podkreślić, że wbrew powszechnym wyobrażeniom zagrożenie to nie pochodzi jedynie od anonimowych sprawców z dark webu. Zatrważające dane opublikowane w raporcie Europolu wskazują, że każdy człowiek ma w swoim bezpośrednim lub dalszym kręgu znajomych osobę o skłonnościach pedofilskich, choć najczęściej nie zdaje sobie z tego sprawy [9]. Dotyczy to również znajomych obserwujących profil rodzica w mediach społecznościowych. Zdjęcia dzieci, udostępniane publicznie lub nawet ograniczone do znajomych, mogą stać się obiektem seksualizacji przez osoby z kręgu społecznego rodziny. Działa to tym bardziej niepokojąco, że wizerunek dziecka w sieci nie znika, a raz opublikowane materiały mogą być wielokrotnie kopiowane i przetwarzane poza kontrolą rodziców.

Warto dodać, że współczesne technologie umożliwiają przeszukiwanie Internetu w poszukiwaniu obrazów dzieci w określonych sytuacjach lub pozach, co dodatkowo ułatwia przestępcom pozyskiwanie i wykorzystywanie takich materiałów. Pedofile dzielą się nimi w zamkniętych grupach i forach, w tym w aplikacjach szyfrowanych [10].

Kradzież tożsamości i digital kidnapping

Coraz częstsze staje się zjawisko digital kidnapping, czyli kradzieży wizerunku dziecka i wykorzystywania go do tworzenia fałszywych profili. Przykładem jest sprawa niemieckiej nastolatki Emmy, której zdjęcia z dzieciństwa, udostępnione wcześniej przez matkę, posłużyły do stworzenia całkowicie fałszywego konta – dziewczynka do dziś nie odzyskała pełnej kontroli nad swoim wizerunkiem [4].

Konsekwencje psychologiczne dla dzieci

Badania L. Steinberga [5] pokazują, że dzieci, które dowiadują się o istnieniu swoich zdjęć w sieci, mogą odczuwać wstyd, gniew i brak zaufania do rodziców. Efektem może być obniżona samoocena i problemy w budowaniu własnej tożsamości cyfrowej.

Przykładem jest historia Francuzki Claire, która w 2021 roku pozwała własnych rodziców za wieloletnie udostępnianie jej zdjęć bez zgody. Dziewczyna była wykluczana w szkole i stała się obiektem drwin [6].

Wykorzystanie wizerunku dziecka przez sztuczną inteligencję

W dobie narzędzi AI problem sharentingu nabiera nowego znaczenia. Publicznie dostępne zdjęcia dzieci mogą być wykorzystywane przez algorytmy generujące deepfake’i lub tworzące syntetyczne profile. Dane te stają się źródłem dla sztucznej inteligencji do uczenia się rozpoznawania i analizowania dziecięcych twarzy [7].

Aspekty prawne sharentingu w Polsce

Prawo autorskie (art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) chroni wizerunek każdego obywatela, w tym dziecka. Publikacja zdjęć wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, jednak to właśnie rodzice decydują w imieniu dziecka o udostępnianiu jego danych. Coraz częściej pojawiają się postulaty zmian legislacyjnych, które miałyby chronić prawa dzieci do prywatności w Internecie [8].

Rekomendacje dla rodziców i nauczycieli

• Ogranicz publikacje do minimum, zachowując rozwagę.

• Nie udostępniaj zdjęć nagości lub w sytuacjach intymnych (kąpiel, przewijanie).

• Zabezpiecz swoje konto - stosuj ustawienia prywatności, ograniczając dostęp do treści znajomym.

• Edukacja - rozmawiaj z dziećmi o prywatności w sieci. Rozmawiaj o zagrożeniach i odpowiedzialności.

• Zgłaszaj nadużycia - reaguj na wykorzystywanie zdjęć dzieci w niewłaściwy sposób.

Podsumowanie

Sharenting stał się wymagającym edukacji i świadomego podejścia ze strony rodziców, problemem społecznym. Nadmierne dzielenie się życiem dziecka w Internecie może skutkować naruszeniem prywatności, zagrożeniem bezpieczeństwa, a także obniżeniem dobrostanu psychicznego dzieci. Rolą nauczycieli i pedagogów jest uświadamianie rodziców o odpowiedzialności cyfrowej i zagrożeniach związanych z sharentingiem. 

Źródła:

[1] Gimper, YouTube, 2024-2025.
[2] UNICEF (2021). "Children’s Privacy in the Digital Age."
[3] Internet Watch Foundation (2022). "Annual Report 2022."
[4] Ofcom (2023). "Children and Parents: Media Use and Attitudes Report 2023."
[5] Steinberg L. (2020). "Adolescence and Social Media: Psychological Implications." Psychology Today.
[6] Le Monde (2021). "French teenager sues parents over childhood photos."
[7] European Union AI Act (2024). "Risks of AI-based facial recognition and synthetic identity creation."
[8] Sąd Okręgowy w Warszawie (2020). "Postanowienie w sprawie publikacji wizerunku dziecka przez jednego z rodziców bez zgody drugiego."
[9] Europol (2023). "Serious and Organised Crime Threat Assessment (SOCTA) 2023."
[10] Child Rescue Coalition (2024). "Encrypted networks and the exchange of child abuse images."