TRYB JASNY/CIEMNY

Cichy zabójca - wysoki cholesterol. Jak wcześnie wykryć i jakie testy są najważniejsze



Wysoki cholesterol nie boli, nie daje charakterystycznych objawów i latami może pozostawać niezauważony. Tymczasem jest jednym z głównych czynników rozwoju miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu. Szacuje się, że w Polsce podwyższony poziom cholesterolu ma ponad połowa dorosłych osób, a wielu z nich nie zdaje sobie z tego sprawy. Wczesne badania profilaktyczne i świadoma kontrola poziomu lipidów to klucz do ochrony serca i długiego życia w zdrowiu.

Czym jest cholesterol i dlaczego jest potrzebny

Cholesterol to rodzaj tłuszczu (lipidu) niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wchodzi w skład błon komórkowych, bierze udział w produkcji hormonów steroidowych (w tym płciowych), witaminy D oraz kwasów żółciowych. Nasze ciało potrafi wytwarzać go samodzielnie - wątroba produkuje aż 70–80% cholesterolu, a reszta pochodzi z diety.

Kluczowe znaczenie ma równowaga między poszczególnymi frakcjami cholesterolu:

  • LDL (tzw. „zły” cholesterol) - przenosi cholesterol z wątroby do komórek; jego nadmiar sprzyja odkładaniu się blaszek miażdżycowych w naczyniach.

  • HDL (tzw. „dobry” cholesterol) - działa odwrotnie: transportuje cholesterol z tkanek z powrotem do wątroby, gdzie jest metabolizowany i wydalany.

  • Trójglicerydy - inny rodzaj tłuszczów, których nadmiar również zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.


Dlaczego wysoki cholesterol jest groźny

Podwyższony poziom LDL prowadzi do stopniowego odkładania się złogów tłuszczowych w ścianach tętnic. Tworzą się tzw. blaszki miażdżycowe, które zwężają światło naczyń i utrudniają przepływ krwi. To proces powolny, bezbolesny - aż do momentu, gdy blaszka pęka, tworzy się skrzep i dochodzi do zawału serca lub udaru mózgu.

Dodatkowo, wysoki cholesterol:

  • nasila nadciśnienie tętnicze,

  • sprzyja chorobom nerek,

  • zwiększa ryzyko chorób naczyń obwodowych (np. chromanie przestankowe).

To właśnie dlatego specjaliści nazywają go „cichym zabójcą”.


Kto jest w grupie ryzyka

Chociaż podwyższony cholesterol może dotyczyć każdego, pewne czynniki zwiększają prawdopodobieństwo problemów:

  • dieta bogata w tłuszcze nasycone i trans (fast food, smażone potrawy, przetworzone słodycze),

  • mała aktywność fizyczna, siedzący tryb życia,

  • nadwaga i otyłość brzuszna,

  • palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu,

  • przewlekły stres,

  • choroby towarzyszące: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, zespół metaboliczny,

  • obciążenia rodzinne - np. rodzinna hipercholesterolemia, czyli genetycznie uwarunkowany bardzo wysoki poziom LDL.


Jakie badania pozwalają wcześnie wykryć problem

Podstawą diagnostyki jest lipidogram, który obejmuje:

  • cholesterol całkowity,

  • cholesterol LDL,

  • cholesterol HDL,

  • trójglicerydy (TG).

To proste badanie krwi wykonuje się na czczo, najlepiej rano. Wyniki pozwalają lekarzowi ocenić zarówno ogólny poziom cholesterolu, jak i stosunek LDL do HDL, co jest kluczowe dla oceny ryzyka miażdżycy.

Badania uzupełniające

Dla dokładniejszej oceny warto wykonać także:

  • ApoB - białko odpowiedzialne za transport LDL; lepszy wskaźnik ryzyka niż sam poziom LDL,

  • Non-HDL cholesterol - obejmuje wszystkie frakcje cholesterolu uznawane za „aterogenne”,

  • hs-CRP - czuły marker stanu zapalnego w naczyniach krwionośnych,

  • Homocysteina - jej nadmiar dodatkowo przyspiesza procesy miażdżycowe.

W niektórych przypadkach lekarz może zlecić USG Doppler tętnic szyjnych w celu oceny wczesnych zmian miażdżycowych.



Jak często wykonywać badania

  • Osoby zdrowe: raz w roku podczas profilaktycznego bilansu.

  • Osoby z grup ryzyka: co 6 miesięcy, szczególnie jeśli występują choroby serca w rodzinie, nadwaga czy cukrzyca.

  • Dzieci z rodzin obciążonych rodzinną hipercholesterolemią: pierwsze badanie już w wieku 2-10 lat, a następnie zgodnie z zaleceniami lekarza.

Regularna kontrola jest kluczowa, bo podwyższony cholesterol może pojawić się w każdym wieku.


Co zrobić, gdy wyniki są nieprawidłowe

Zmiana stylu życia

  • Dieta: ograniczenie tłuszczów nasyconych (tłuste mięsa, pełnotłusty nabiał) i trans (margaryny, fast food). Warto włączyć więcej warzyw, owoców, pełnych ziaren, orzechów i ryb morskich bogatych w kwasy omega-3.

  • Aktywność fizyczna: minimum 150 minut umiarkowanego ruchu tygodniowo - szybkie spacery, pływanie, jazda na rowerze.

  • Redukcja masy ciała: nawet 5-10% spadku wagi potrafi znacząco poprawić profil lipidowy.

  • Rzucenie palenia i ograniczenie alkoholu, które podnoszą poziom trójglicerydów i uszkadzają ściany naczyń.

Leczenie farmakologiczne

Jeśli zmiana stylu życia nie wystarcza, lekarz może włączyć leki - najczęściej statyny, a w przypadku rodzinnej hipercholesterolemii także nowocześniejsze terapie, np. inhibitory PCSK9. Leczenie jest dobierane indywidualnie i wymaga regularnych kontroli laboratoryjnych.


Profilaktyka od najmłodszych lat

Wysoki cholesterol to nie problem wyłącznie dorosłych. Zmiany miażdżycowe mogą zaczynać się już w dzieciństwie, szczególnie przy złych nawykach żywieniowych. Dlatego:

  • dbaj o zbilansowaną dietę całej rodziny,

  • ogranicz słodzone napoje i przetworzoną żywność,

  • zachęcaj dzieci do codziennej aktywności fizycznej.

Im wcześniej wprowadzisz zdrowe nawyki, tym mniejsze ryzyko poważnych chorób w przyszłości.


Podsumowanie

Podwyższony poziom cholesterolu to podstępny przeciwnik - przez lata nie daje żadnych objawów, a skutki mogą być dramatyczne. Regularny lipidogram i badania uzupełniające pozwalają wykryć problem, zanim dojdzie do zawału czy udaru. Świadoma dieta, ruch i w razie potrzeby odpowiednie leczenie mogą skutecznie obniżyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Zadbaj o serce - wykonaj profil lipidowy na zdrowegeny.pl i sprawdź, czy Twój cholesterol jest pod kontrolą. To prosty krok, który może uratować zdrowie, a nawet życie.

Komentarze


Polecam


Copyright © Dzieckiem bądź