Leżakowanie w przedszkolu - poradnik dla nauczycieli. Sprawdzone materiały, bajki i muzyka relaksacyjna

W wielu przedszkolach po obiedzie przewidziany jest czas na leżakowanie, czyli spokojny odpoczynek. Dzieci nie mają obowiązku spać – celem jest raczej wyciszenie i regeneracja sił. Nauczyciele tworzą sprzyjającą atmosferę: przygaszają światło, rozdają ulubione przytulanki, otulają dzieci kocykami i często w tle włączają spokojną muzykę klasyczną, nagrania przyrody lub cicho czytają bajki. Dzięki temu nawet maluchy, które nie zasypiają, mogą się zrelaksować.

Niektóre przedszkola stosują podejście dwuetapowe – najpierw kilkanaście minut bajki (czytanej przez nauczyciela lub puszczanej z nagrania), a potem cicha muzyka – co pomaga najpierw skupić uwagę dzieci, a następnie ułatwić zaśnięcie tym potrzebującym. Dzieci, które mimo wszystko nie śpią, mają prawo po pewnym czasie wstać z leżaczka i zająć się cichą aktywnością (np. układanie puzzli, kolorowanie lub oglądanie książeczek), pod warunkiem zachowania ciszy, by nie przeszkadzać innym.

Muzyka relaksacyjna (kołysanki, dźwięki natury, muzyka klasyczna)

Jednym z najprostszych sposobów na wyciszenie grupy jest włączenie spokojnej muzyki. Odpowiednio dobrane utwory działają na dzieci uspokajająco – delikatne kołysanki lub instrumentalne melodie sprawiają, że maluchy stopniowo się wyciszają i zapadają w drzemkę. Ważne, by muzyka była cicha, wolna i jednostajna. Wiele nauczycielek poleca np. odgłosy natury (szum lasu, śpiew ptaków, fale morza) jako tło do leżakowania. Popularne są również klasyczne kołysanki oraz muzyka poważna o łagodnym brzmieniu (Mozart, Brahms itp.).

• Kanał Lulanko (YouTube) – specjalizuje się w melodiach do usypiania dzieci. Zawiera m.in. wielogodzinne mixy kołysanek idealnych do drzemki.
• Nagrania odgłosów przyrody (YouTube) – np. szum lasu, ćwierkanie ptaków, padający deszcz. Tworzą kojącą atmosferę i maskują przypadkowe hałasy.
• Playlisty z kołysankami (Spotify/YouTube) – gotowe składanki łagodnych piosenek na dobranoc, np. „Kołysanki – Usypianki” na Spotify.

Audiobooki i podcasty z bajkami dla dzieci

Bajki dźwiękowe – czytane przez lektorów lub zrealizowane jako słuchowiska – to świetny sposób na zainteresowanie dzieci podczas odpoczynku. Dzieci leżą z zamkniętymi oczami i słuchają opowieści – część z nich w tym czasie zaśnie, inne po prostu odpoczywają.

• Kanał Bajkowisko (YouTube / bajkowisko.pl) – profesjonalne słuchowiska na podstawie znanych bajek, czytane przez lektorów z efektami audio.
• Podcast „Bajek Paka dla Przedszkolaka” (Spotify) – bajki wspierające adaptację i rozwój emocjonalny przedszkolaków.
• Darmowe audiobooki Kubuś.pl – kilkadziesiąt bajek i słuchowisk do odsłuchania online, podzielonych na kategorie wiekowe.

Książki do cichego czytania (bajki relaksacyjne do czytania dzieciom)

Czytanie na głos to tradycyjny i niezawodny sposób na wyciszenie grupy. Ważne, by czytać rytmicznie, cichym głosem, z odpowiednimi pauzami. Oto polecane tytuły:

• „Usypianki-wyciszanki” (wyd. Bliżej Przedszkola) – książka z płytą CD, zawierająca godzinną opowieść przeplataną kołysankami.
• Seria „Bajki uspokajanki” – krótkie historyjki o spokojnej tematyce, z powtarzalnymi elementami, odpowiednie dla dzieci 3+.
• „Dżungla snów” (Anna Knakkergaard) – bajki terapeutyczne uczące technik odprężenia i relaksu.
• „Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki” (Marta Bogdanowicz) – rymowanki połączone z prostymi masażykami relaksacyjnymi.

Wskazówki praktyczne dla nauczycieli

• Zanim włączysz muzykę lub bajkę, zadbaj o klimat w sali. Przygaś światła, przewietrz pomieszczenie i rozłóż leżaczki w odstępach. Każde dziecko powinno czuć się bezpiecznie – pomóż maluchom ułożyć się wygodnie, przykryj kocykiem, daj ulubioną przytulankę. Już sam ten rytuał sygnalizuje dzieciom, że pora na wyciszenie.
• Muzykę odtwarzaj naprawdę cicho, tak by była tłem – dzieci powinny ją ledwo słyszeć. Unikaj utworów z wyraźnym rytmem lub wokalem, które mogłyby rozpraszać. Lepsze są instrumentalne kołysanki, długie ambientowe melodie albo szumy przyrody. Podobnie przy audiobookach – najlepiej sprawdzają się te czytane wolno i miarowo, z łagodnym głosem lektora. Jeśli czytasz bajkę sam, mów ciszej niż zwykle, powoli, monotonnym tonem. Możesz robić pauzy i wykorzystywać ciszę jako element uspokajający.
• Wielu nauczycieli poleca łączyć słuchanie bajki czy muzyki z ćwiczeniami relaksacyjnymi. Przykładowo, podczas czytania bajki relaksacyjnej możesz poprosić dzieci, by położyły się na plecach i wykonywały wolne oddechy (wdech nosem, wydech ustami) w rytm opowieści. Innym pomysłem są wspomniane masażyki – w trakcie słuchania spokojnej piosenki zaangażuj dzieci parami do delikatnego masowania pleców zgodnie z wierszykiem. Łagodne kołysanie, głaskanie czy lekki masaż redukują napięcie i pomagają się odprężyć. . Takie multisensoryczne podejście (bodziec słuchowy + dotykowy) bywa bardzo skuteczne.
• Każde dziecko inaczej reaguje na leżakowanie. Jeśli widzisz, że kilkoro z nich nie może zasnąć, mimo bajki i muzyki – nie zmuszaj ich do leżenia bezczynnie. Po upływie np. 20 minut pozwól im na cichą aktywność : przygotuj stolik z puzzlami, kolorowankami albo półkę z książeczkami do oglądania. Ważne, by te dzieci nadal pozostały w strefie relaksu – powinny bawić się w ciszy, najlepiej w jednym wyznaczonym miejscu, nie przeszkadzając rówieśnikom, którzy śpią. Dzięki temu wszyscy – i śpiący, i “nieśpiący” – skorzystają z czasu odpoczynku.
• Dzieci lubią przewidywalność. Warto wypracować stały schemat poobiedniego odpoczynku – np. “po obiedzie czytamy jedną książeczkę, potem leżymy słuchając muzyki przez 30 minut”. Można ustalić, że zawsze zaczynamy od tej samej “piosenki na leżakowanie” (sygnał dla dzieci, że pora się wyciszyć), albo że codziennie czytamy jeden rozdział dłuższej książki na raty. Rytuał może obejmować też powtarzalne czynności jak masażyk na dzień dobry i na dobranoc (np. delikatne pogłaskanie każdego dziecka po plecach na koniec czytanki). Takie rytuały dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa i sprawiają, że relaksacja w grupie przebiega sprawniej.

Trening uważności (mindfulness) w przedszkolu

Uważność to proste, krótkie ćwiczenia skupienia na oddechu, ciele i zmysłach. Pomagają dzieciom wyciszyć emocje, uspokoić myśli i wrócić do „tu i teraz”. Najlepiej sprawdzają się krótkie, 3–7-minutowe praktyki w stałej porze dnia (np. zaraz po położeniu się do leżakowania).

„Uważność i spokój żabki” – Eline Snel

• Co to jest? Zestaw krótkich, świeckich ćwiczeń uważności dla dzieci, napisany z myślą o rodzicach i nauczycielach. Do książki dołączone są nagrania audio z ćwiczeniami prowadzonymi krok po kroku.
• Dlaczego działa? Narracja jest łagodna i obrazowa (żabka jako symbol spokoju i uważnego „siedzenia”), a ćwiczenia są krótkie i powtarzalne – idealne do codziennych rytuałów.
• Jak używać w przedszkolu? Wybierz 1 ćwiczenie dziennie (3–7 min). Włącz nagranie lub czytaj skrypt spokojnym, niskim głosem. Po zakończeniu przejdź płynnie do cichej muzyki lub bajki.
• Przykładowe tytuły ćwiczeń: „Osobista prognoza pogody” (nazywanie emocji), „Fabryka trosk” (odkładanie zmartwień), „Test spaghetti” (rozluźnianie ciała – z „twardego makaronu” w „ugotowany”).

5 prostych zabaw mindfulness po obiedzie

1. Oddech z misiem – dzieci kładą misia na brzuchu i obserwują, jak unosi się i opada przy spokojnym oddychaniu (1–2 min).
2. Skan ciała – „budzimy śpiochów” – leżąc, po kolei „budzimy” palce stóp, kolana, brzuch, barki aż po czoło (1–3 min).
3. Uważne słuchanie – zamykamy oczy, nasłuchujemy 3 dźwięków w sali/korytarzu/za oknem i nazywamy je w myślach (1–2 min).
4. Liczenie oddechów 1–5 – wdech „jeden”, wydech „dwa”… do pięciu i od początku (2 min). Starszakom można zaproponować oddech „4–7–8”.
5. „Prognoza pogody” – każdy wybiera swoją „aurę” (słoneczko, chmurka, deszczyk) i dopasowuje do niej 3 powolne oddechy, „rozpogadzając” emocje (1–2 min).

Wskazówki organizacyjne

• ta sama pora, to samo „intro” (np. dzwoneczek), na końcu 30–40 sekund ciszy.
• mów wolno, łagodnie, z przerwami; muzyka – jeśli w tle – bardzo cicho.
• nie koryguj dzieci na siłę („rób tak a nie inaczej”); zachęcaj do życzliwej ciekawości.
• jeśli część dzieci nie zasypia, po 10–15 min przejdź do cichych aktywności (kolorowanki, puzzle) bez przerywania spokoju w sali.

Podsumowując, relaksacja poobiednia w przedszkolu to ważny element dnia, który pomaga dzieciom nauczyć się odpoczywać i samodzielnie wyciszać. Wykorzystując różnorodne materiały – od kojącej muzyki, przez audiobajki, po przytulne opowiadania i masażyki – możemy stworzyć atmosferę sprzyjającą wyciszeniu emocji i regeneracji sił u maluchów. Kluczem jest dostosowanie metod do grupy i uważna obserwacja dzieci. Mam nadzieję, że powyższe zestawienie – oparte na rekomendacjach praktyków z forów i blogów nauczycielskich – będzie dla Was, Nauczycieli, pomocne w codziennej pracy z przedszkolakami. Spokojnego odpoczynku!

Polecane materiały relaksacyjne

Na koniec przedstawiam zbiorczą tabelę z polecanymi materiałami, podzielonymi według typu: muzyka, audiobook/podcast lub książka. 

Typ materiału	Platforma	Źródło	Opis i zastosowanie
Muzyka relaksacyjna (kołysanki instrumentalne)	YouTube	Kanał Lulanko	Długi miks spokojnych kołysanek. Delikatne melodie idealne do wyciszenia grupy.
Muzyka relaksacyjna (odgłosy natury)	YouTube	Nagrania przyrody	Ćwierkanie ptaków, szum lasu – naturalne tło dźwiękowe do odpoczynku.
Muzyka relaksacyjna (kołysanki)	Spotify	Playlista „Kołysanki Usypianki”	Składanka polskich kołysanek, łagodne wokale i melodie.
Audiobook (bajki z narratorem)	YouTube / Bajkowisko	Kanał Bajkowisko	Profesjonalne słuchowiska na podstawie znanych bajek, czytane przez lektorów.
Podcast (bajki terapeutyczne)	Spotify	Bajek Paka dla Przedszkolaka	Ciepłe opowieści wspierające adaptację i emocje przedszkolaków.
Audiobook (darmowe bajki)	Strona WWW	Kubuś – Audiobooki	Darmowa biblioteka bajek online – klasyczne i współczesne opowieści.
Książka (bajka relaksacyjna z muzyką)	Książka + CD	„Usypianki-wyciszanki”	Bajki przeplatane kołysankami – stworzone specjalnie na czas leżakowania.
Książka (uspokajające opowiadania)	Książka drukowana	Seria „Bajki uspokajanki”	Proste, powtarzalne historyjki o spokojnej tematyce, idealne do czytania na głos.
Książka (bajki z relaksacją)	Książka drukowana	„Dżungla snów”	Bajki z ćwiczeniami oddechowymi i relaksacyjnymi dla dzieci.
Książka / zabawa (wierszyki-masażyki)	Książka drukowana	„Przytulanki, czyli wierszyki na masażyki”	Rymowanki połączone z prostymi masażami relaksacyjnymi.