Dlaczego dzieci to nie mali dorośli czyli o pierwszej pomocy dla rodziców

Udzielanie pomocy dzieciom wiąże się zawsze z ogromnym stresem. Podchodzimy do dzieci z większym ładunkiem emocjonalnym, niż w przypadku osób dorosłych. Krytycznie chore dzieci zdarzają się rzadziej, stąd mamy również mniejsze doświadczenie. Podczas kursów pierwszej pomocy z reguły koncentrujemy się na pomocy osobom dorosłym, natomiast nie zawsze postępowanie wygląda jednakowo. Wczesne wezwanie pomocy jest priorytetem, niemniej wydłużony czas dojazdu zespołu ratownictwa medycznego w sytuacji kryzysowej nie pozwala skutecznie reagować. Budowanie świadomości na temat udzielania pierwszej pomocy pozwala uratować życie. Zgodnie z koncepcją łańcucha przeżycia pierwsze 3 z 4 ogniw należą do świadków zdarzenia.

Różnice pomiędzy osobą dorosłą a dzieckiem

Pod względem prawnym dziecko definiujemy jako osobę do 18 roku życia, do osiągnięcia pełnoletności. Pod względem medycznym dziecko określamy na podstawie ogólnego wyglądu i cech pokwitania. W zależności od wieku dzieci różnią się pod względem anatomii, fizjologii, cierpią na inne choroby, wymagają odmiennego sprzętu i podejścia.

Przyczyny nagłych zatrzymań krążenia (NZK) różnią się w zależności od wieku. U dzieci najczęściej do NZK dochodzi w mechanizmie oddechowym na skutek ostrej niewydolności oddechowej spowodowanej np. aspiracją ciała obcego bądź wystąpienia wady wrodzonej. Z kolei u osób dorosłych do nagłego zatrzymania krążenia dochodzi najczęściej na skutek zawału mięśnia sercowego bądź udaru mózgu.

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa dziecka

Postępowanie w nagłym zatrzymaniu krążenia u dzieci nie różni się znacząco w porównaniu do osób dorosłych. Ze względu na częstszy mechanizm oddechowy resuscytacje powinno się zacząć od 5 oddechów ratowniczych. Dalsze zabiegi prowadzimy analogicznie jak u dorosłych w stosunku 30 uciśnięć klatki piersiowej dom 2 wdechów zastępczych. Wdech powinien trwać maksymalnie 1 sekundę i być wystarczającym do uniesienia się klatki piersiowej. Nos dziecka powinniśmy zamknąć bądź objąć swoimi ustami zależności od ich wieku. Rytmy do defibrylacji u dzieci występują rzadziej, niemniej użycie defibrylatora AED jest kluczowe w resuscytacji. Szacuje się, że przeżywalność spada z każdą minutą zwłoki w użyciu automatycznego defibrylatora zewnętrznego   o 10%. U dzieci poniżej 8 roku życia zaleca się redukcję energii. W zależności od defibrylatora można wykorzystać elektrody pediatryczne, klucz pediatryczny bądź nacisnąć przycisk zmiany energii. Jeżeli natomiast nie mamy możliwości zmiany wartości stosujemy maksymalną energię niezależnie od wieku osoby poszkodowanej. W przypadku mniejszych dzieci zaleca się ułożenie elektrod w pozycji przednio-tylnej. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa powinna być kontynuowana do czasu  przyjazdu ZRM, powrotu oznak krążenia bądź wystąpienia sytuacji niebezpiecznej. Należy pamiętać, iż bezpieczeństwo własne na miejscu zdarzenia jest priorytetowe. W sytuacji powrotu oddechu należy ułożyć dziecko w pozycji bezpiecznej, bocznej. Wezwanie pomocy powinno odbywać w czasie prowadzenia zabiegów resuscytacyjnych w celu minimalizowania przerw w uciskach klatki piersiowej. Można w tym celu użyć trybu głośnomówiącego. 

Zadławienia u dzieci

Niedrożność dróg oddechowych dzielimy na częściową oraz całkowitą. Gdy podejrzewamy aspirację pokarmu bądź ciała obcego do dróg oddechowych z towarzyszącym efektywnym kaszlem nasze działanie ogranicza się wyłącznie do obserwacji stanu dziecka. W przypadku wystąpienie nieefektywnego, cichego kaszlu należy działać szybko. Postępująca niewydolność oddechowa jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. W zależności od wieku dziecka należy przystąpić do dwóch rękoczynów. W pierwszej kolejności należy wykonać 5 uderzeń w okolice miedzy łopatkową. W przypadku braku efektu należy przeprowadzić 5 uciśnięć nadbrzusza. Oba rękoczyny należy kontynuować do powrotu oddechu bądź utraty świadomości. W sytuacja braku przytomności należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. W przypadku noworodka bądź niemowlęcia zamiast uciśnięć nadbrzusza stosujemy uciśnięcia klatki piersiowej. Można wykonać inspekcję jamy ustnej natomiast nie należy podejmować prób usunięcia ciała obcego na ślepo. 

Anafilaksja

Wstrząs anafilaktyczny jest nagłą, zagrażającą życiu, ogólnoustrojową reakcją nadwrażliwości na dany czynnik. Najczęściej są to leki, pokarmy i jady owadów. Wśród objawów możemy wyróżnić niedociśnienie, zmiany skórne (obrzęk, pokrzywka, rumień), obrzęk ust, języka, krtani, duszność, nieżyt żołądkowo-jelitowy (biegunka, wymioty). Najbardziej niebezpiecznymi objawami są te zagrażające drożności dróg oddechowych, stąd każdy powinien prawidłowo ocenić stan poszkodowanego, rozpoznać anafilaksję oraz podać adrenalinę domięśniowo. Adrenalinę podajemy w przednio-boczną część uda. Jest to bezpieczny lek i jedyny o udowodnionym działaniu w tym nagłym przypadku. Podaż adrenaliny wchodzi w zakres pierwszej pomocy. Możemy znaleźć również wstrzykiwacze dla małych dzieci.

Gorączka

Gorączkę traktujmy jako podwyższenie temperaturę ciała powyżej 38,5°C. Zasadniczo sam sposób pomiaru i dokładna wartość nie jest istotna, liczy się sam fakt wstąpienia gorączki. Dzieci i niemowlęta często gorączkują w przebiegu chorób wirusowych. Ważnym jest, aby znać objawy alarmujące. Wśród czerwonych flag możemy wyróżnić każdą gorączkę poniżej 3 miesiąca życia. Gorączka do 6 m.ż. również powinna wzbudzić w nas czujność, szczególnie w przypadku zaniedbania kalendarza szczepień bądź wystąpienia obciążeń chorobowych. Wyróżnić możemy również zmianę zabarwienia skóry, wybroczyny, pogorszenie kontaktu, brak reakcji na bodźce z otoczenia, wysiłek oddechowy, odwodnienie, trudność w karmieniu czy stan padaczkowy. Drgawki gorączkowe występują u dzieci między 6 m.ż., a 5 r.ż. Powodują kilkuminutową utratę świadomości. Najczęściej nie są stanem zagrożenia życia, niemniej wezwanie pomocy ZRM jest wskazane. Temperaturę powinniśmy obniżać w celu zmniejszenia dyskomfortu dziecka z pomocą paracetamolu bądź ibuprofenu.

Kurs pierwszej pomocy

Zasady udzielania pierwszej pomocy zmieniają się z czasem, ewaluują. Reagowanie w nagłych przypadkach czy sytuacjach kryzysowych wymagają od nas pełnego zaangażowania, stąd potrzeba cyklicznego treningu i udoskonalania swoich umiejętności. Certyfikat ukończenia kursu pierwszej pomocy daje złudne poczucie pewności siebie jeżeli nie jest cyklicznie odnawiany. Warto uczyć się od kogoś z wieloletnim doświadczeniem w pracy z dziećmi. Samo odchylenie głowy i udrożnienie dróg oddechowych sprawia często problem osobie udzielającej pierwszej pomocy, więc warto szlifować praktyczne umiejętności. Osoby pracujące z dziećmi i niemowlętami powinny umieć udzielić pierwszą pomoc, stąd należało by odbyć kurs nie rzadziej co 2 lata, najlepiej co rok. Kurs pierwszej pomocy może uratować życie dziecka w nagłym przypadku. W zakresie udzielania pierwszej pomocy dla dzieci możemy wyróżnić resuscytację krążeniowo-oddechową, postępowanie w niedrożności dróg oddechowych, postępowanie u dzieci nieprzytomnych, użycie wstrzykiwacza w anafilaksji oraz tamowanie krwotoków i zaopatrywanie urazów. Kurs pierwszej pomocy dla dzieci pozwala zwiększyć swoją pewność siebie, nabyć krytyczne umiejętności ratowania życia, zwiększyć bezpieczeństwo swoich bliskich oraz uatrakcyjnić CV. Dzieci uczą pokory.